Η πρώτη «selfie» φωτογραφία εντοπίζεται το 1839 όταν ο φωτογράφος Robert Cornelius κατάφερε να τραβήξει μία φωτογραφία του εαυτού του, παραμένοντας ακίνητος από 3 έως 15 λεπτά στην αυλή του σπιτιού του. Η πρώτη έφηβη που αναγνωρίζεται σε πόζα «selfie» είναι η Μεγάλη Δούκισσα Αναστασία της Ρωσίας, η οποία αυτό-φωτογραφήθηκε με τη βοήθεια ενός καθρέφτη, το 1914 ενώ ήταν μόλις 13 χρόνων.

Πολύ πριν την εμφάνιση του Facebook ή του Instagram, το 2002, η λέξη «selfie» κάνει την εμφάνισή της σε ένα forum της Αυστραλίας και τρία χρόνια αργότερα παρουσιάζεται στο Flickr ως λεζάντα στα αυτό-πορτραίτα. Τα τελευταία χρόνια η λέξη έχει πάρει τεράστια έκταση, ενώ μόνο στο Instagram από την αναζήτηση της λέξης #selfie προκύπτουν 80 εκατομμύρια αποτελέσματα, από τη λέξη #selfies 7,5 εκατομμύρια και 7 εκατομμύρια από την αναζήτηση #selfiesunday, ποσοστό που μέρα με τη μέρα αλλάζει με τρελούς ρυθμούς.

Το 2013 η χρήση της συγκεκριμένης λέξης αυξήθηκε κατά 17.000% γεγονός που παρακίνησε την κριτική επιτροπή των Λεξικών της Οξφόρδης να την ανακηρύξει τη λέξη της χρονιάς!

Τι ωθεί όμως τελικά τους ανθρώπους να αυτό-φωτογραφίζονται και να αναρτούν προσωπικές τους στιγμές στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης;

Η ψυχολόγος Ερμιόνη Κανιώρη εξηγεί ότι στην περίπτωση των «selfies» ισχύει , παραφράζοντας τη γνωστή ρήση του Ρενέ Ντεκάρτ, το «κοινοποιώ άρα υπάρχω». Ο λόγος που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κοινοποιήσει μία φωτογραφία μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι άλλος από το να αποδείξουμε πως περάσαμε και εμείς από αυτό το μέρος, κάναμε και εμείς παρέα με αυτούς τους ανθρώπους, είχαμε και εμείς ανάλογες εμπειρίες όπως και οι γύρω μας. Έχουμε ανάγκη να μοιάζουμε με τους άλλους και επίσης να δείχνουμε ότι έχουμε μία γεμάτη ζωή… πιθανά για να προκαλέσουμε και λίγο τον φθόνο κάποιων. 

Εντυπωσιακά είναι επίσης τα δείγματα των ερευνών που αποκαλύπτουν την ευρεία απήχηση του φαινομένου στις νεαρές ηλικίες και τους έφηβους οι οποίοι επιδίδονται μαζικά στην ανάρτηση «selfies» φωτογραφιών. Έρευνα της σχολής Ψυχολογίας του Flinder University στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας αποδεικνύει ότι το 72% των κοριτσιών μεταξύ 12 και 16 χρόνων ανεβάζουν φωτογραφίες τους στα διάφορα social media, ποσοστό που αγγίζει το 91% όταν μεταφερόμαστε στην Αμερική και τους εκεί έφηβους, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Pew Center.


Το φαινόμενο δεν έχει αφήσει αδιάφορους και τους ερευνητές, ψυχολόγους και κοινωνιολόγους, οι οποίοι διεξάγουν έρευνες προκειμένου να αναζητήσουν τους πιθανούς κινδύνους που εγκυμονεί η δίχως μέτρο αυτό-προβολή. Οι πρώτες έρευνες αποδεικνύουν πως η ανάρτηση φωτογραφιών τύπου «selfie» φαίνεται να επηρεάζουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και στην πραγματική ζωή. Ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζονται οι σχέσεις αυτές σχετίζεται βέβαια με τη φύση και την ποιότητα της ίδιας της σχέσης. Παράλληλα  η ψυχολόγος Peggy Drexler από την ιατρική σχολή του Weill Cornell Medical College της Νέας Υόρκης υποστηρίζει ότι το φαινόμενο αυτό αποτελεί την εκδήλωση της μανίας που έχει καταβάλλει την κοινωνία μας σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση ως εκδήλωση της πλέον ναρκισσιστικής πλευράς της ανθρώπινης προσωπικότητας. 

Από την άλλη πλευρά όμως, υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι μέσα από τις «selfie» φωτογραφίες τα άτομα επιτυγχάνουν την αποδοχή του διαφορετικού εαυτού τους και συντελούν στην αποδόμηση των προτύπων που προβάλλονται από τα περιοδικά και το γενικότερο lifestyle. Ανοίγεται με τον τρόπο αυτό το πεδίο για εποικοδομητικό διάλογο και ουσιαστική επικοινωνία.


Μία σύντομη περιήγηση στο διαδίκτυο αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι από τη μαγεία των «selfies» έχουν γοητευτεί και προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και του πολιτικού χώρου για τις οποίες από τη μία αποτελεί έναν καινούργιο τρόπο προβολής και διαφήμισης και από την άλλη χώρος διοχέτευσης της ματαιοδοξίας τους και του εγώ τους. 

Selfie: Ναρκισσισμός ή προσωπική έκφραση;

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η «selfie» φωτογράφιση της πρωθυπουργού της Δανίας με τον Ντέιβιντ Κάμερον και τον Μπαράκ Ομπάμα, κατά τη διάρκεια της επίσημης επιμνημόσυνης τελετής για τον Νέλσον Μαντέλα, κίνηση που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και σχολίων. Ακόμα και ο ποντίφικας, πρόσφατα, παραβαίνοντας το πρωτόκολλο της Αγίας Έδρας φωτογραφήθηκε με νεαρούς σε μία πόζα «selfie».

Λίγο καιρό πριν, οι φωτογραφίες αυτές συνδέθηκαν με τον θάνατο ενός 16χρονου στη Βηρυτό, ο οποίος πυροδότησε, στο διαδίκτυο, μία καμπάνια κατά των επιθέσεων αυτοκτονίας. Στην καμπάνια αυτή εμφανίζονται αυτό-φωτογραφίες νεαρών κυρίως ατόμων οι οποίοι κρατούν στα χέρια τους χαρτιά με φράσεις όπως: «Θέλω να αγαπώ τη χώρα μου, χωρίς να τη μισώ», «Δε θέλω να περπατάω στο δρόμο με το φόβο ότι θα ανατιναχθεί κάποιο αυτοκίνητο», «Θέλω να πάψω να ανησυχώ για τους γονείς μου που ζουν εκεί», «Δε θέλω να μαντέψω σε ποια γειτονιά θα σκοτωθούν οι αγαπημένοι μου». 

Καλώς ή κακώς, υποδεχόμαστε λοιπόν τις “selfie” φωτογραφίες και αφήνουμε τον χρόνο να δείξει αν θα υπάρξουν παράπλευρες απώλειες…